ప్రస్తుతం ప్రపంచం ఎదుర్కొంటున్న అత్యంత ప్రమాదకర పర్యావరణ ముప్పుల్లో ప్లాస్టిక్ కాలుష్యం ఒకటి. ఇది కేవలం ప్రకృతిని మాత్రమే కాక, మన ఆరోగ్యాన్ని కూడా తీవ్రంగా ప్రభావితం చేస్తోంది. ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం 2025 థీమ్ “ప్లాస్టిక్ కాలుష్యాన్ని నివారిద్దాం” కూడా ఈ నినాదం ప్రపంచం దృష్టికి తీసుకొచ్చే ప్రయత్నమే.
మైక్రోప్లాస్టిక్స్ అంటే ఏమిటి?
మైక్రోప్లాస్టిక్స్ అనేవి 5 మిల్లీమీటర్ల కంటే చిన్న పరిమాణంలో ఉండే సూక్ష్మ ప్లాస్టిక్ కణాలు. ఇవి రెండు రకాలుగా ఉంటాయి:
ప్రాథమిక మైక్రోప్లాస్టిక్స్ – కాస్మెటిక్స్, టూత్పేస్ట్, స్క్రబ్బర్లు వంటి వస్తువుల్లో ఉద్దేశపూర్వకంగా ఉపయోగించే కణాలు.
ద్వితీయ మైక్రోప్లాస్టిక్స్ – పెద్ద ప్లాస్టిక్ వస్తువులు పగిలిపోవడం, పాడవడం వల్ల ఏర్పడే చిన్న చిన్న ముక్కలు.
ఈ సూక్ష్మ కణాలు మనకు తెలియకుండానే గాలిలో, నీటిలో, ఆహారంలో మన శరీరాల్లోకి ప్రవేశిస్తున్నాయి.
మైక్రోప్లాస్టిక్స్ వల్ల ఆరోగ్యానికి కలిగే ప్రమాదాలు
శ్వాసకోశ వ్యాధులు
గాలిలో ఉండే మైక్రోప్లాస్టిక్స్ శ్వాస ద్వారా ఊపిరితిత్తుల్లోకి చేరతాయి. దీని వల్ల ఇవి నెమ్మదిగా ఊపిరితిత్తుల కణజాలాన్ని దెబ్బతీస్తూ క్రొనిక్ బ్రాంకైటిస్, ఆస్తమా, COPD వంటి సమస్యలకు దారితీస్తాయి. ఇండోర్ వాతావరణం, ప్రత్యేకించి ప్లాస్టిక్ ఉత్పత్తుల గది (ఉదా: PVC ఫర్నిచర్ ఉన్న ఇల్లు)లో మైక్రోప్లాస్టిక్ స్థాయి ఎక్కువగా ఉంటుంది.
హృదయ సంబంధిత వ్యాధులు
మైక్రోప్లాస్టిక్స్ మన రక్తప్రవాహంలోకి ప్రవేశించిన తర్వాత ఆక్సిడేటివ్ స్ట్రెస్ను ప్రేరేపిస్తాయి. ఇది శరీరంలో ఇన్ఫ్లమేషన్కి, అథెరోస్క్లెరోసిస్కి (ధమనుల గట్టిపడటం) దారితీస్తుంది. దీని ఫలితంగా గుండెపోటు, స్ట్రోక్ వంటి తీవ్రమైన సమస్యలు వచ్చే ప్రమాదం ఉంటుంది.
హార్మోన్ల అసమతుల్యత
బిస్ఫెనాల్ A (BPA), థాలేట్స్ వంటి ప్లాస్టిక్ రసాయనాలు హార్మోన్లను అనుకరించి ఎండోక్రైన్ వ్యవస్థపై ప్రభావం చూపుతాయి. ఇది పురుషుల పునరుత్పత్తి సామర్థ్యం, ఆడజన్య హార్మోన్ల పనితీరు, గర్భిణులలో శిశువు అభివృద్ధిపై దుష్ప్రభావం చూపుతుంది. చిన్న పిల్లల్లో వృద్ధి సమస్యలకు కూడా ఇది కారణమవుతుంది.
మెదడు ఆరోగ్యంపై ప్రభావం
తాజా పరిశోధనల ప్రకారం, నానో-ప్లాస్టిక్స్ (ఇంకా చిన్న ప్లాస్టిక్ కణాలు) రక్త-మెదడు అవరోధాన్ని దాటి మెదడులోకి ప్రవేశించగలవు. ఇది న్యూరో ఇన్ఫ్లమేషన్కు, మెమొరీ లాస్, అల్జీమర్స్ వంటి వ్యాధుల ప్రమాదాన్ని పెంచుతుంది.
ఇమ్యూన్ వ్యవస్థ బలహీనత
మైక్రోప్లాస్టిక్స్కి గురికావడం వల్ల శరీరం మొదట్లో రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన ఇస్తుంది. కానీ దీర్ఘకాలంగా ఈ కణాల ఉనికి వల్ల ఇమ్యూన్ వ్యవస్థ తగ్గిపోతుంది. దీని కారణంగా శరీరం వైరస్లు, బ్యాక్టీరియాలను సమర్థంగా ఎదుర్కొనలేకపోతుంది. దీర్ఘకాలిక అనారోగ్య పరిస్థితులలోకి నడిపించవచ్చు.
పరిష్కార మార్గాలు – మన చేతుల్లోనే పరిష్కారం
ప్లాస్టిక్ వాడకాన్ని తగ్గించాలి
- ప్లాస్టిక్ బాటిళ్లు, బ్యాగులు, ప్లేట్ల స్థానంలో స్టీల్, మట్టి, గ్లాస్ పదార్థాలను ఉపయోగించాలి.
- డిస్పోసబుల్ వస్తువులు వాడకూడదు.
- మార్కెట్లోకి వెళ్లేప్పుడు ఫ్యాబ్రిక్ బ్యాగ్ తీసుకెళ్లాలి.
రీసైక్లింగ్, రియూజ్ అలవాటు చేసుకోవాలి
- ఉపయోగించిన ప్లాస్టిక్ను పునర్వినియోగించేందుకు సరైన స్థానాల్లో వేయాలి.
- ప్రతి ఇంట్లో వేయకూడని ప్లాస్టిక్ (సింగిల్-యూజ్ ప్లాస్టిక్) గురించి అవగాహన పెంచాలి.
ప్రభుత్వ, సామాజిక చైతన్యం అవసరం
- ప్రభుత్వాలు ప్లాస్టిక్ ఉత్పత్తులపై నియంత్రణ విధించాలి.
- పాఠశాలల నుంచే పిల్లలకు పర్యావరణ పాఠాలు అందించాలి.
- NGOలు, సమాజ సేవా సంస్థలు చైతన్య కార్యక్రమాలు నిర్వహించాలి.
ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం
ప్రతి సంవత్సరం జూన్ 5న జరుపుకునే ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం మానవాళికి ప్రకృతి రక్షణ గురించి గుర్తుచేస్తుంది. ఈ ఏడాది థీమ్ “Beat Plastic Pollution” మన ఆరోగ్య రక్షణకు, భవిష్యత్ తరాలకు సురక్షిత భూమిని అందించేందుకు సమయానికి వచ్చిన హెచ్చరిక.
