పాకిస్థాన్ ఎదుర్కొంటున్న ఆర్థిక సంక్షోభం (Financial crisis) గోప్యమేమీ కాదు. ఎవరైనా వార్తలు చూస్తే అక్కడి ఆర్థిక పరిస్థితి ఎంత దారుణంగా ఉందో స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. ద్రవ్యోల్బణం వేగంగా పెరుగుతోంది. విదేశీ మారక నిల్వలు రోజురోజుకీ తగ్గిపోతున్నాయి. అప్పుల భారం గగనాన్ని తాకుతోంది (The debt burden is skyrocketing).ఇవి అన్నీ కలిసిపోయి అక్కడి సామాన్యుడి జీవితం మరింత కఠినంగా మారుతోంది. నిరుద్యోగం భయానక స్థాయికి చేరుకుంది. పేదరికం వృద్ధి చెందుతోంది. ఉగ్రవాదం, సైనిక కార్యకలాపాలు (Military operations) జనం మీద తీవ్రమైన ప్రభావం చూపుతున్నాయి.ఈ క్లిష్ట పరిస్థితుల్లో, అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి (IMF) విధించిన పొదుపు చర్యలు ప్రజలపై భారంగా మారాయి. అయినా, పాకిస్థాన్ సైన్యం మాత్రం నెమ్మదిగా తన ఆర్థిక ఆధిపత్యాన్ని పెంచుకుంటోంది.
సైన్యం – ఆర్థిక శక్తిగా మారుతోంది
సైన్యం పాత్ర ఇప్పుడేమీ కేవలం రక్షణకే పరిమితం కాదు. అది ఆర్థిక రంగంలో కూడా దూసుకెళ్తోంది. గత ఆర్థిక సంవత్సరంలో సైనిక వ్యయం జీడీపీ లో 2.3 శాతంగా నమోదైంది. ఇది భారతదేశం కన్నా ఎక్కువ కావడం గమనార్హం.2017 నుంచి 2025 మధ్య పాకిస్థాన్ రక్షణ బడ్జెట్ వార్షికంగా 12.6% పెరుగుతుండగా, భారత్లో ఇది 8% మాత్రమే. అదే సమయంలో, ఆరోగ్యం, విద్యకు కేటాయించే నిధులు మాత్రం 2% కన్నా తక్కువగా ఉన్నాయి. ఇది తీవ్రమైన అసమతుల్యతను సూచిస్తుంది.
మిల్బస్ – సైనిక వ్యాపార సామ్రాజ్యం
పాకిస్థాన్ సైన్యం వ్యాపార రంగాన్ని కూడా ఆక్రమించింది. దీనిని ‘మిల్బస్’ అని పిలుస్తారు. ఇది ఫౌజీ ఫౌండేషన్, డీఏచ్ఏ, బహ్రియా ఫౌండేషన్ వంటి సంస్థల ద్వారా పనిచేస్తోంది. బ్యాంకింగ్, రియల్ ఎస్టేట్, వ్యవసాయం, మీడియా వంటి విభాగాల్లో సైన్యం వాణిజ్యంగా ప్రవేశించింది.ఒక అంచనా ప్రకారం, దేశ భూలో 12% ప్రాంతం సైన్యం చేతిలో ఉంది. ఇది అత్యంత సమర్థవంతమైన వ్యాపార శక్తిగా మారింది.
విమర్శలు, వివాదాలు పెరుగుతున్నాయి
సైనిక కార్యకలాపాలకు వృత్తిపరమైన నైపుణ్యం ఉందని వారు చెబుతారు. కానీ విమర్శకులు దీన్ని అప్రజాస్వామ్యంగా, అపారదర్శకంగా అభివర్ణిస్తున్నారు. పన్ను రాయితీలు, తక్కువ నియంత్రణల వల్ల ఇతర వ్యాపార సంస్థలు పోటీలో వెనుకబడుతున్నాయి.డీఏచ్ఏ వంటి సంస్థలు ఇప్పుడు ధనికులకు నివాస ప్రాజెక్టులుగా మారాయి. పేదల భూములను లబ్దిదారులకే అంటగడుతున్నాయనే ఆరోపణలు ఉన్నాయి. 2021 పండోరా పేపర్స్ ఉదాహరణగా, సీనియర్ సైనికులు విదేశాల్లో ఆస్తులను చొరబెట్టినట్లు బయటపడింది.
ప్రజాస్వామ్యంపై గడుగు
సైన్యం ప్రభావం రాజకీయ వ్యవస్థపై కూడా గణనీయంగా ఉంది. గతంలో తాము నేరుగా పాలించినప్పటికీ, ఇప్పుడు తెర వెనక పాలన కొనసాగిస్తోంది. ఆర్థికంగా గట్టి పట్టున్న సైన్యం, పౌర ప్రభుత్వాల స్వాతంత్ర్యాన్ని కమ్మేస్తోంది.ఈ విధంగా, ‘మిల్బస్’ పాకిస్థాన్లో ప్రజాస్వామ్యాన్ని బలహీనపరిచే దిశగా పయనిస్తోంది. ప్రజల అవసరాలకంటే సైనిక ప్రయోజనాలే అధిక ప్రాధాన్యం పొందుతున్నాయి. దీన్ని మార్చే మార్గం, బహుశా, సామాన్యుల చైతన్యం నుంచే మొదలవుతుంది.
Read Also : Taj Mahal : తాజ్మహల్ వద్ద యాంటీ డ్రోన్ వ్యవస్థ