Nehru: భారత్–చైనా సంబంధాల చరిత్రలో పంచశీల ఒప్పందం(Panchasheela Pact) ఒక ముఖ్యమైన మలుపు. “హిందీ-చీనీ భాయ్ భాయ్” నినాదాలతో స్నేహానికి ప్రతీకగా నిలిచిన ఈ ఒప్పందం, చివరికి రెండు దేశాల మధ్య యుద్ధానికి దారితీసిన విషాదకర పరిణామాలకు కారణమైంది. దాదాపు 70 ఏళ్ల క్రితం కుదిరిన ఈ ఒప్పందం ఆశలు, రాజీలు, ఆ తర్వాతి తీవ్ర పరిణామాల మిశ్రమంగా నిలిచింది.
1954లో అప్పటి భారత ప్రధాని జవహర్లాల్ నెహ్రూ చైనాను సందర్శించారు. మావో జెడాంగ్ నేతృత్వంలో కమ్యూనిస్టు ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత చైనాకు వెళ్లిన తొలి కమ్యూనిస్టేతర నాయకుడు నెహ్రూనే. తన కుమార్తె ఇందిరా గాంధీతో కలిసి చైనాకు వెళ్లిన ఆయనకు బీజింగ్, షాంఘైలో ఘన స్వాగతం లభించింది. అమెరికా లేదా సోవియట్ యూనియన్తో కూటములు కట్టకుండా ఆసియా దేశాలు శాంతియుత సంబంధాలతో ముందుకు సాగాలని నెహ్రూ ఆశించారు. ఈ పర్యటనతో భారత్–చైనా మధ్య స్నేహానికి కొత్త దారి ఏర్పడుతుందని ఆయన నమ్మకం వ్యక్తం చేశారు.
విభేదాల వెనుక నిజాలు.. చివరికి 1962 యుద్ధం
ఈ పర్యటనకు రెండు నెలల ముందే, అంటే 1954 ఏప్రిల్ 29న, భారత్–చైనా పంచశీల ఒప్పందం కుదిరింది. భారత రాయబారి ఎన్.రాఘవన్(N.Raghavan), చైనా ప్రతినిధి చాంగ్ హాన్-ఫు సంతకం చేసిన ఈ ఒప్పందంలోని ఐదు ప్రధాన సూత్రాలు — ఒకరి సార్వభౌమత్వాన్ని గౌరవించడం, పరస్పరం దాడులు చేయకపోవడం, అంతర్గత వ్యవహారాల్లో జోక్యం చేసుకోకపోవడం, సమానత్వం కోసం పనిచేయడం, శాంతియుత సహజీవనం. అయితే ఈ ఒప్పందంలో భారత్ ఒక ముఖ్యమైన రాజీ చేసింది. టిబెట్ను చైనాలోని ప్రాంతంగా అంగీకరించి, దానిపై చైనా సార్వభౌమత్వాన్ని అధికారికంగా గుర్తించింది.
ఒప్పందం శాంతి దిశగా సాగుతున్నట్టే కనిపించినా, చర్చల వెనుక విభేదాలు కొనసాగాయి. ముఖ్యంగా హిమాలయాల సరిహద్దు మార్గాల విషయంలో చైనా కఠినంగా వ్యవహరించింది. భారత్ ప్రతిపాదించిన పలు మార్గాలను తిరస్కరించింది. చివరకు ఈ ఒప్పందం 1962లో ముగిసింది. కొద్ది నెలలకే అక్సాయి చిన్, మెక్మహాన్ లైన్ వివాదాలు పెరిగి యుద్ధానికి దారి తీసాయి. దీంతో పంచశీల సూత్రాలు కాగితాలపైనే మిగిలి, రెండు దేశాల మధ్య నమ్మకానికి బలమైన దెబ్బ తగిలింది.
పంచశీల ఒప్పందం ఎప్పుడు కుదిరింది?
1954 ఏప్రిల్ 29న భారత్–చైనా మధ్య ఈ ఒప్పందం కుదిరింది.
పంచశీల ఒప్పందంలోని ఐదు సూత్రాలు ఏమిటి?
సార్వభౌమత్వం గౌరవించడం, దురాక్రమణ చేయకపోవడం, అంతర్గత వ్యవహారాల్లో జోక్యం చేయకపోవడం, సమానత్వం కోసం పనిచేయడం, శాంతియుత సహజీవనం.
Read hindi news: hindi.vaartha.com
Read also: