భారతీయ సంస్కృతి లో ప్రతి పండుగకు ఒక ప్రత్యేకత ఉంటుంది. ప్రతి పర్వదినం మన మనోభావాలను, ఆధ్యాత్మికతను, ప్రకృతితో అనుసంధానాన్ని గుర్తు చేస్తుంది. అటువంటి అనేక పవిత్రమైన రోజులలో “తొలి ఏకాదశి” (Tholi Ekadashi) ప్రత్యేకమైన స్థానం కలిగి ఉంది. ఇది శయన ఏకాదశి, దేవశయన ఏకాదశి, పద్మ ఏకాదశి అనే పేర్లతో కూడా ప్రసిద్ధి. 2025లో తొలి ఏకాదశి జూలై 8వ తేదీన జరుపుకుంటారు.
తొలి ఏకాదశి విశిష్టత – ఆధ్యాత్మికతకు నాంది
హిందూ క్యాలెండర్ ప్రకారం ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశిని “తొలి” లేదా “మొదటి” ఏకాదశి (The first “Ekadashi”) గా పిలుస్తారు. ఈ రోజు నుండి విష్ణు భక్తులకు అత్యంత పవిత్రమైన చాతుర్మాస్య వ్రతం ప్రారంభమవుతుంది.
శ్రీమహావిష్ణువు యోగనిద్రలోకి వెళ్లే రోజు
తొలి ఏకాదశి రోజున శ్రీ మహావిష్ణువు (Lord Vishnu) క్షీరసాగరంలో శేషతల్పంపై యోగనిద్రలోకి వెళ్తాడని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. ఈ నిద్రాకాలం 4 నెలల పాటు ఉంటుంది. కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి (ఉత్థాన ఏకాదశి లేదా ప్రభోదిని ఏకాదశి) నాడు ఆయన తిరిగి మేల్కొంటారు. ఈ 4 నెలల కాలాన్ని చాతుర్మాస్యం అని అంటారు. ఈ సమయంలో వివాహాలు, ఉపనయనాలు వంటి శుభకార్యాలు ఎక్కువగా జరపరు. ఆధ్యాత్మికతకు, పూజలు, వ్రతాలకు, దానధర్మాలకు ఈ కాలం అత్యంత పవిత్రమైనదిగా భావిస్తారు. అలాగే శ్రీమహావిష్ణువు యోగనిద్రలోకి వెళ్లడంతో సృష్టి, స్థితి, లయ కారకత్వాలు పరమశివుడికి, ఇతర దేవతలకు అప్పగించబడతాయని కూడా నమ్ముతారు.
చాతుర్మాస్యం ప్రారంభం – సాధనకు సమయం
తొలి ఏకాదశి నాడు చాతుర్మాస్య వ్రతం (Chaturmasya Vrata 2025) కూడా ప్రారంభం అవుతుంది. ఈ వ్రతాన్ని ఆచరించే సాధువులు, సన్యాసులు, గృహస్థులు ఈ నాలుగు నెలల పాటు కొన్ని నియమాలను పాటిస్తారు. ఇందులో భాగంగా ఒకే చోట నివసించడం, కొన్ని రకాల ఆహార పదార్థాలు తీసుకోకపోవడం, ఆధ్యాత్మిక చింతనలో గడపడం వంటివి ఉంటాయి. వర్షాకాలం ప్రారంభంలో వచ్చే ఈ వ్రతం శారీరక, మానసిక శుద్ధికి, ఆధ్యాత్మిక వికాసానికి ఎంతగానో తోడ్పడుతుంది.
పూజా విధానాలు – ఏమి చేయాలి?
తొలి ఏకాదశి రోజు ఉపవాసం, జపం, ధ్యానం, శ్రీమహావిష్ణు పూజ చేయడం, విష్ణు సహస్రనామ పారాయణం చేయడం వల్ల అపారమైన పుణ్యం లభిస్తుందని పండితులు చెబుతారు. ఏడాదిలో వచ్చే 24 ఏకాదశులలో (ప్రతి నెలలో 2 ఏకాదశులు వస్తాయి) తొలి ఏకాదశికి అత్యంత ప్రాముఖ్యత ఉంది. ఈ ఒక్క ఏకాదశి రోజున దీక్ష చేస్తే కోటి పుణ్యాలు లభిస్తాయని పండితులు చెబుతారు.
ఏం చేయాలి:
విష్ణుని ఆరాధించడం, శంక చక్ర గదాధరుడిగా శ్రీహరి మహిమను పారాయణ చేయడం,పేలాల పిండిని వండటం, పితృదేవతలకు నైవేద్యం సమర్పించడం,పాపాల విమోచన కోసం ప్రార్థనలు చేయడం.
ఏం చేయకూడదు:
- మాంసాహారం తీసుకోకూడదు
- కలహం, క్రూరవాక్యం, అసత్యం దూరంగా ఉంచాలి
- నింద, అపహాస్యం, మానసిక అసహనం నివారించాలి
పేలాల పండుగ – ఆరోగ్య పరంగా విశిష్టత
తొలి ఏకాదశిని పేలాల పండుగ అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ రోజున పేలాల పిండి (foxtail millet flour) తినడం ఆనవాయితీగా ఉంది. ఆరోగ్యపరంగా ఇది బాగా ముఖ్యమైనది. దీనికి ఒక శాస్త్రీయ కారణం కూడా ఉంది. గ్రీష్మ రుతువు ముగిసి వర్షాకాలం ప్రారంభమయ్యే ఈ సమయంలో వాతావరణంలో మార్పులు వస్తాయి. ఉష్ణోగ్రతలు తగ్గుతాయి, తేమ పెరుగుతుంది. ఇలాంటి వాతావరణ మార్పుల వల్ల శరీరంలో జీర్ణక్రియ మందగించడం, జ్వరం, జలుబు వంటి అనారోగ్యాలు వచ్చే అవకాశం ఉంటుంది. ఈ పేలాల పిండిలో ఉండే కార్బోహైడ్రేట్లు, ఇతర పోషకాలు శరీరానికి తక్షణ శక్తిని అందిస్తాయి. ఇది శరీరాన్ని వెచ్చగా ఉంచి, రోగనిరోధక శక్తిని పెంచుతుంది. పేలాలు జీర్ణమవ్వడం సులువు కాబట్టి ఉపవాసం తరువాత కూడా సులభంగా స్వీకరించవచ్చు.
ఏకాదశి అంటే ఏంటి? – జ్ఞానేంద్రియాల నియంత్రణ
“ఏకాదశి” అంటే 11 అని అర్థం. మన ఐదు జ్ఞానేంద్రియాలు (కళ్లు, చెవులు, ముక్కు, నాలుక, చర్మం), ఐదు కర్మేంద్రియాలు (వాక్కు, చేతులు, కాళ్లు, మలవిసర్జన, జననేంద్రియాలు) మరియు మనసు – ఈ పదకొండింటిని ఏకముఖంగా భగవంతునిపై కేంద్రీకరించే సమయమే ఏకాదశి. ఈ రోజు చేసే ఉపవాసం, పూజ మనసును నియంత్రించి, ఆధ్యాత్మిక ప్రగతికి దోహదపడుతుంది.
దక్షిణాయన ప్రారంభ సూచన
ఈ తొలి ఏకాదశి రోజునుండే దక్షిణాయనం ప్రారంభమవుతుంది. అంటే సూర్యుడు ఉత్తర దిశ నుండి దక్షిణ దిశగా పయనించడం ప్రారంభిస్తాడు. ఇది దేవతలకు రాత్రికాలం ప్రారంభం. ఆధ్యాత్మికంగా ఇది అంతర్ముఖత, సాధన, తపస్సు కాలంగా భావిస్తారు.
పురాణ గాథలు – పద్మ ఏకాదశి విశేషం
పురాణ గాధ ప్రకారం, ముచి అనే రాక్షసుడు భూమిని పీడిస్తున్నప్పుడు దేవతలు శ్రీమహావిష్ణువుని శరణు వేడగా, విష్ణువుతో పాటు పద్మా ఏకాదశి అనే దివ్యశక్తి ఆ రాక్షసుడిని సంహరించిందని పురాణ కథ. శ్రీహరి యోగనిద్రలోకి వెళ్ళిన రోజునే ఈ సంఘటన జరిగిందని అందుకే దీనిని పద్మా ఏకాదశి అని కూడా అంటారు. ఈ తొలి ఏకాదశి కేవలం ఒక పండుగ మాత్రమే కాదు భక్తికి, ఆత్మశుద్ధికి, ప్రకృతితో మమేకమై జీవించడానికి ప్రతీక. ఈ రోజున నియమబద్ధమైన జీవితాన్ని ప్రారంభించి, భగవద్భక్తిని పెంచుకోవడానికి ఒక గొప్ప అవకాశం లభిస్తుంది.
Read also: Tholi Ekadasi : రేపు తొలి ఏకాదశి.. ఈ పనులు చేయొద్దు – పండితులు